ราชัญยคาถา

๒๐. วั น ฉั ต ร ม ง ค ล


มุทธาภิเสกภิธานํ การิตํ ปญฺจเม ทิเน
ควมาเส พุทฺธวสฺสเส กาลงฺกยุคหตฺถเก.

มุทธาภิเสกะภิธานัง การิตัง ปัญจะเม ทิเน
คะวะมาเส พุทธะวัสสะเส กาลังกะยุคะหัตถะเก.

ทรงให้จัดพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
ในวันที่ ๕ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๙๓



(ปฐมสการตติยรการวิปุลาคาถา)

หมายเหตุ : คำว่า ”กาลงฺกยุคหตถเก” เป็นสังเกตสังขยา มีค่าเท่ากับ ๒๔๙๓

 

๒๑. พ ร ะ ป ฐ ม บ ร ม ร า ช โ อ ง ก า ร


ธมฺเมน ภูมึ ปาเลมี สฺยามรฏฐนิวสินํ
หิตาย สุขอตฺถาย อิจฺเจตํ ปุพพภาสิตํ.

ธัมเมนะ ภูมิง ปาเลมิ สฺยามะรัฏฐะนิวาสินัง
หิตายะ สุขะอัตถายะ อิจเจตัง ปุพพะภาสิตํ.

"เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม
เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม”
นี่เป็นพระบรมราชโองการ



(ปฐมมการวิปุลาคาถา)

 

๒๒. ท ร ง ผ น ว ช


กาเลน วยปฺปตฺโต โส ปสีทิตวาน สาสเน
ราชกิจฺจํ นิยาเทตฺวา ภิกฺขุภาวํ อปาปุณิ.

กาเลนะ วะยัปปัตโต โส ปะสีทิตฺวานะ สาสะเน
ราชะกิจจัง นิยาเทตฺวา ภิกขุภาวัง อะปาปุณิ.

เมื่อทรงมีพระชนมายุที่สมควร
ทรงเลื่อมใสในพระศาสนา
ทรงมอบหมายพระราชภาระแล้ว
ได้ทรงผนวชเป็นพระภิกษุ



(ปฐมมการวิปุลสคาถา)

 

๒๓. คี ต ร า ชั น


คีตวาทิตสิปฺปสฺส รจโก โส สุคนฺถิตํ
โลเกน สุยฺยเต คีตํ มธุขีรํว ปียเต.

คีตวาทิตะสิปปัสสะ ระจะโก โส สุคันถิตัง
โลเกนะ สุยยะเต คีตัง มะธุขีรังวะ ปียะเต.

พระองค์ทรงพระราชนิพนธ์บทเพลงอันเป็นคีตศิลป์
บทเพลงพระราชนิพนธ์ที่ชาวโลกได้ยลยินนั้น
ดุจดังได้ลิ้มรสแห่งขีรธาราที่หวานล้ำ



(ปถฺยาวตฺตคาถา)

 

๒๔. วิ จิ ต ร ศิ ล ป์


จิตตกมฺมํ กรํ รูปํ จิตฺตปีตึ มโนรมํ
จิตฺตจิตฺตํ นิทสฺเสติ จิตฺตจฺเฉรญฺจ ขตฺติโย.

จิตตะกัมมัง กะรัง รูปัง จิตตะปีติง มะโนระมัง
จิตตะจิตตัง นิทัสเสติ จิตตัจเฉรัญจะ ขัตติโย.

พระองค์ทรงสร้างสรรค์ภาพจิตรกรรม
อันทำให้เกิดปีติในจิตใจ เป็นที่รื่นรมย์ของจิตใจ
ทรงแสดงให้เห็นถึงความวิจิตรของจิตใจ
และอัจฉริยภาพของจิตใจ



(ปถฺยวตฺตคาถา)

 

๒๕. อั ค ร ศิ ล ปิ น


สิปฺปิกานํ อคฺโค การุ นานาวตฺถูน การโก
วาตนาวาทิกานํ ตํ วตฺถํ อคคํ อกาสิ โส.

สิปปิกานัง อัคโค การุ นานาวัตถูนะ การะโก
วาตะนาวาทิกานัง ตัง วัตถุง อัคคัง อะกาสิ โส.

พระองค์ทรงเป็นช่างผู้เลิศในบรรดาช่างทั้งหลาย
ทรงเป็นผู้สร้างสรรค์สิ่งต่างๆ มีเรือใบเป็นต้น
ทรงกระทำสิ่งนั้นๆ ให้เป็นสิ่งที่ยอดเยี่ยม



(ปฐมมการวิปุลาคาถา)

 

๒๖. ร า ง วั ล พ ร ะ ร า ช ท า น


สิปฺปานํ วุฑฺฒิตาย โส อทาสิ ราชทตฺติเย
อคฺคานํ สิปฺปินํ วตฺถู ปชาย ปีติการณํ.

สิปปานัง วุฑฒิตายะ โส อะทาสิ ราชะทัตติเย
อัคคานัง สิปปินัง วัตถู ปะชายะ ปีติการะณัง.

เพื่อความเจริญของศิลปะแขนงต่างๆ
พระองค์ได้พระราชทานรางวัลพระราชทาน
แก่ศิลปินทั้งหลายผู้เป็นเลิศ
เป็นเหตุให้เกิดความปลาบปลื้มใจแก่ประชาชน



(ปฐมชการวิปุลาคาถา)

 

๒๗. บำ เ พ็ ญ พ ร ะ ร า ช ก ร ณี ย กิ จ


โสเยว ทุกฺกรกิจฺจํ อกา ธมฺเมน ขนฺติยา
สพฺพา ปชา สุขํ เสนฺตุ อิจฺจสฺส อภิปตฺถิตํ.

โสเยวะ ทุกกะระกิจจัง อะกา ธัมเมนะ ขันติยา
สัพพา ปะชา สุขัง เสนตุ อิจจัสสะ อะภิปัตถิตัง

พระองค์ทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจที่ใครๆกระทำได้ยาก
ตามครรลองคลองธรรม ด้วยพระขันติอย่างยิ่งยวด
ด้วยทรงมีพระราชประสงค์ว่า
ขออาณาประชาราฎร์ทั้งปวงจงอยู่เป็นสุข



(ปฐมสการวิปุลาคาถา)

 

๒๘. พ ร ะ เ ส โ ท ริ น


เสทาปิ สวนฺติ กายา อุณฺหาภิภูตคตฺตโก
ตถาปิ น กิญฺจิ ภเณ กรํ หิตํ ปรตฺถกํ.

เสทาปิ สะวันติ กายา อุณฺหาภิภูตะคัตตะโก
ตะถาปิ นะ กิญจิ ภะเณ กะรัง หิตัง ปะรัตถะกัง.

แม้พระเสโทจะหลั่งไหลจากพระวรกาย
แม้ทรงรุ่มร้อนด้วยเปลวแดด
แต่กลับมิตรัสอื่นใด
นอกจากทรงมุ่งแสดงแก่พสกนิกร



(ปฐมรการตติยภการวิปุลาคาถา)

 

๒๙. ท ร ง ใ ห้ ทุ ก อ ย่ า ง


วนํ รมณียํ เทติ รมณียํ สุขํ ทเท
สุขํ อตฺถสิทฺธิทายํ ราชา สพฺสฺส ทายโก.

วะนัง ระมะณียัง เทติ ระมะณียัง สุขัง ทะเท
สุขัง อัตถะสิทธิทายัง ราชา สัพพัสสะ ทายะโก.

ป่าให้ความร่มรื่น
ความร่มรื่นให้ความสุข
ความสุขให้ความสำเร็จประโยชน์
พระองค์พระราชทานทุกอย่าง



(ปฐมมการตติยรการวิปุลาคาถา)

 

๓๐. บำ บั ด ทุ ก ข์


รฏฺฐิกานํ ทุกฺขํ ชาตํ รฏฺฐิกานํ อุปทฺทวํ
รฏฺฐิกานํ ภยํ ตํ สพฺพํ เตน วิหญฺญเต

รฏฺฐิกานัง ทุกขัง ชาตัง รัฏฺฐิกานัง อุปัททะวัง
รฏฺฐิกานัง ภะยัง ชาตัง สัพพัง เตนะ วิหัญญะเต.

ความทุกข์เกิดแก่ชาวประชา
อุปัททวะเกิดแก่ชาวประชา
ภยันตรายเกิดแก่ชาวประชา
ทั้งหมดนั้นพระองค์ทรงขจัด



(ปฐมมการวิปุลาคาถา)

 

๓๑. ดั่ ง พ ฤ ก ษ า


รุกฺโขปมา มหาราชา ปชาปกฺขินิเสวิโต
มโหทธิมิว อยํ ปชามจฺฉนิเสวิโต.

รุกโขปะมา มะหาราชา ปะชาปักขินิเสวิโต
มะโหทะธิมิวะ อะยัง ปะชามัจฉะนิเสวิโต.

พระองค์ทรงเป็นที่พึ่งอาศัยของปวงประชา
ดุจพฤกษาเป็นที่อาศัยของเหล่าปักษา
ดุจทะเลหลวงเป็นที่อาศัยของเหล่ามัจฉา



(ตติยนการวิปุลาคาถา)

 

๓๒. ดุ จ ฝ น


ปชฺชุนฺโน วารี ททาติ สพฺพตฺถ โสทกโนทก
ตถา โสยํ สุขํ เทติ สพฺพตฺถ รฏฺฐวาสินํ.

ปัชชุนโน วาริง ทะทาติ สัพพัตถะ โสทะกะโนทะเก
ตะถา โสยัง สุขัง เทติ สัพพัตถะ รัฏฐะวาสินัง.

พระองค์พระราชทานความสุข
แก่อาณาประชาราษฎร์ในทุกที่
ดุจดังฝนใหน้ำในทุกที่
ทั้งที่มีน้ำและที่ที่ไม่มีน้ำ



(ปฐมรการวิปุลาคาถา)

 

๓๓. ข้ า ว ก ล้ อ ง


เอกปฺปหตโมทนํ ปชา โภเชสิ สุฏฺฐุ โส
อหมฺปิ ตํ ภุญฺชามีติ ทิสวานสฺส ปโยชนํ.

เอกัปปะหะตะโมทะนัง ปะชา โภเชสิ สุฏฺฐุ โส
อะหัมปิ ตัง ภุญชามีติ ทิสฺวานัสสะ ปะโยชะนัง.

พระองค์ทรงส่งเสริมให้ประชาชนบริโภคข้าวกล้อง
อย่างเหมาะสมว่า “แม้เราก็บริโภคข้าวกล้อง”
เพราะทรงเห็นประโยชน์ของข้าวกล้อง



(ปฐมชการตติยมการวิปุลาคาถา)

 

๓๔. ทุ น เ ล่ า เ รี ย น ห ล ว ง


ราชญฺญสิปฺปุคฺคหณํ นิธึ สนฺทหิ โส นเร
สฺยามิเก อุคฺคณิหาปสิ นานาสิปฺเป วิเทสเก.

ราชัญญะสิปปุคคะหะณัง นิธิง สันทะหิ โส นะเร
สฺยามิเก อุคคัณฺหาปะสิ นานาสิปเป วิเทสะเก.

พระองค์ทรงสืบสานทุนเล่าเรียนหลวง
ให้นักเรียนไทยได้เรียนวิชาการต่างๆ ในต่างประเทศ



(ปฐมภการตติยมการวิปุลาคาถา)

 

๓๕. โ ร ง เ รี ย น ข อ ง พ่ อ


จิตฺตลตาปาฐสาลา กุมารานญฺจ การิตา
อญฺญฐาเน จ พหุกา วิวิธสิปฺปุคฺคหณา.

จิตตะละตาปาฐะสาลา กุมารานัญจะ การิตา
อัญฺญะฐาเน จะ พะหุกา วิวิธะสิปปุคคะหะณา.

ทรงให้สร้างโรงเรียนจิตรลดา
เพื่อพระราชโอรสพระราชธิดาและบุตรข้าราชบริพาร
และทรงให้โรงเรียนในที่อื่นๆอีกจำนวนมาก
อันเป็นแหล่งเรียนรู้ศิลปวิทยาการต่างๆ สำหรับเยาวชน



(ปฐมรการตติยนการวิปุลาคาถา)

 

๓๖. ส า ร า นุ ก ร ม


สฺยามวาสีกุมารานํ พุทฺธิยา วฑิฒิตายโส
กาเรสิ สิปิปานุกฺกมํ คนฺถํ มุทฺทาปิตํ สมํ.

สฺยามะวาสีกุมารานัง พุทธิยา วัฑฒิตายะ โส
กาเรสิ สิปิปานุกกะมัง คันถัง มุททาปิตํ สมัง.

พระองค์ทรงให้จัดทำสารานุกรม
เพื่อความเจริญทางด้านความรู้ของเยาวชนชาวสยาม
พิมพ์เป็นตำราอย่างสม่ำเสมอ



(ตติยตการวิปุลาคาถา)

 

๓๗. พ ร ะ ร า ช ท า น ป ริ ญ ญ า บั ต ร


ปริญฺญาปตฺตมทาสิ สิกฺขาปตฺตาน โสตุนํ
โสตุปาโมชฺชชนนํ สิกฺขาวรตฺตทสฺสนํ.

ปะริญฺญาปัตตะมะทาสิ สิกขาปัตตานะ โสตุนัง
โสตุปาโมชชะชะนะนัง สิกขาวะรัตตะทัสสะนัง.

พระองค์พระราชทานปริญญาบัตร
แก่นิสิตนักศึกษาผู้สำเร็จการศึกษาแล้ว
พระราชกรณียกิจนี้ เป็นการสร้างความปลาบปลื้มใจ
ให้แก่นิสิตนักศึกษา
แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของการศึกษา



(ปฐมสการตติยนการวิปุลาคาถา)

 

๓๘. ม ห า ว า ต ภั ย


ปาปุณึสุ มหาทุกฺขํ วาโตภเยน ยา ปชา
ตาสานํ สงฺคหํ กตฺวา นิธิกุมฺภํ ฐเปสิ โส.

ปาปุณึสุ มะหาทุกขัง วาโตภะเยนะ ยา ปะชา
ตาสานัง สังคะหัง กัตวา นิธิกุมภัง ฐะเปสิ โส.

เมื่อประชาชนประสบความทุกข์อย่างใหญ่หลวง

เพราะมหาวาตภัย
พระองค์พระราชทานพระบรมราชานุเคราะห์
แก่ประชาชนเหล่านั้น
แล้วทรงจัดตั้งมูลนิธิราชประชานุคราะห์



(ปถฺยาวตฺตคาถา)

 

๓๙. พื ช ม ง ค ล


กสิปุตฺตา เขตฺตการา อิธ รฏฺเฐ พหุคฺคุณา
เตสํ คุเณ ปกาสตฺถํ กาเรสิ พีชมงฺคลํ.

กะสิปุตตา เขตตะการา อิธะ รัฏเฐ พะหุคคุณา
เตสัง คุเณ ปะกาสัตถัง กาเรสิ พีชะมังคะลัง.

ในประเทศนี้ ผู้ทำกสิกรรมและเกษตรกรรมมีคุณมาก
ทรงให้ฟื้นพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ
เพื่อประกาศคุณของเกษตรกรเหล่านั้น



(ปฐมรการวิปุลาคาถา)