พิจารณา มหาพิจารณา (เทศนาธรรมของสมเด็จพระพุฒาจารย์โต)

ในราวปีมะเมีย เมื่อพ.ศ.๒๔๑๓ ในรัชกาลที่ ๕ ที่บ้านสมเด็จเจ้าพระยามหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง) ได้จัดการประชุมนักปราชญ์ทุกชาติ ทุกภาษา ที่รอบรู้การศาสนาของชนชาติของตน ในการนี้สมเด็จเจ้าพระยามหาศรีสุริยวงศ์ ได้อาราธนาสมเด็จพระพุฒาจารย์โต ไปเผยแพร่ความรู้ในพระพุทธศาสนาของชาวสยาม พอถึงวันกำหนด เมื่อสมเด็จโตฯไปถึง ปราชญ์ทั้งหลายพร้อมใจกันให้เกียรตินักปราชญ์ไทยก่อน ท่านจึงขึ้นบัลลังก์แสดงธรรม ต่อที่ประชุมปราชญ์และขุนนางทั้งปวงทันทีว่า “พิจารณา มหาพิจารณา พิจารณา มหาพิจารณา ๆๆๆ...” เป็นดังนี้ ซ้ำๆกันอยู่เป็นเวลากว่าชั่วโมง จึงมีผู้สะกิดเตือนท่านว่า ให้ขยายคำอื่นให้ฟังบ้าง สมเด็จโตฯ ก็เปล่งเสียงให้ดังขึ้นกว่าเดิมอีกว่า “พิจารณา มหาพิจารณา พิจารณา มหาพิจารณา ๆๆๆ...” เฉพาะสองคำนี้อยู่อีกกว่าชั่วโมง ก็ถูกสะกิดเตือนอีก สมเด็จโต ท่านก็ตะโกนดังกว่าครั้งที่สองอีกว่า “พิจารณา มหาพิจารณา พิจารณา มหาพิจารณา ๆๆๆ... อธิบายว่า การของโลกก็ดี การของชาติก็ดี การของศาสนาก็ดี กิจที่จะพึงกระทำต่างๆในโลกก็ดี กิจควรกระทำสำหรับข้างหน้าก็ดี กิจควรกระทำให้สิ้นธุระทั้งปัจจุบันและข้างหน้าก็ดี สำเร็จกิจเรียบร้อยดีงามได้ ด้วยกิจพิจารณาเป็นขั้นๆ พิจารณาเป็นเปราะๆเข้าไป ตั้งแต่หยาบๆ และปานกลาง และขั้นสูง ขั้นละเอียด พิจารณาให้ประณีตละเมียดเข้า จนถึงที่สุดแห่งเรื่อง ถึงที่สุดแห่งอาการ ให้ถึงที่สุดแห่งกรณี ให้ถึงที่สุดแห่งวิธี ให้ถึงที่สุดแห่งประโยชน์ยืดยาว พิจารณาให้รอบคอบทั่วถึงแล้ว ทุกๆคนจะรู้จักประโยชน์คุณเกื้อกูลตน ตลอดทั้งเมื่อนี้ เมื่อหน้า จะรู้ประโยชน์อย่างยิ่งได้ ก็ต้องอาศัยกิจพิจารณาเลือกฟั้น คั้นหา ของดีของจริง เด่นชัดปรากฏแก่คน ก็ด้วยการพิจารณาของคนนั่นเอง ถ้าคนใด สติน้อยถ่อยปัญญา พิจารณาเหตุผลเรื่องราวกิจการงานของใคร ของธรรมดาแต่พื้นๆ ก็รู้ได้พื้นๆ ถ้าพิจารณาด้วยสติปัญญาเป็นอย่างกลาง ก็รู้เพียงชั้นกลาง ถ้าพิจารณาด้วยสติปัญญาอันละเอียดลึกซึ้ง ในข้อนั้นๆอย่างสูงสุด ไม่หลับหูหลับตา ไม่งมงายแล้ว อาจจะเห็นผลแก่ตน ประจักษ์แท้แก่ตนเอง ดังปริยายมาทุกประการ ”



ผมชอบเข้ามาอ่านข้อความใน เว็บบอร์ด ของเว็บพลังจิต และที่เข้าอ่านมากที่สุดคือห้อง พุทธภูมิ - พระโพธิสัตว์ เพราะคงถูกกับจริต มีบางกระทู้ที่อ่านแล้วรู้สึกว่าจะต้องใช้สติปัญญา อย่างมากในการพิจารณา ว่ามันถูกต้องตรงไปตามความเป็นจริงหรือไม่ โดยใช้ทั้งหลัก กาลามสูตร และพยายามอ้างอิงกับพระไตรปิฏก แต่ก็ต้องแปลกใจที่เห็นหลายท่านเขียน อนุโมทนา ตามลงไปในเวลาอันรวดเร็ว ซึ่งอาจเป็นไปได้ว่าท่านเหล่านั้น อาจมีสติปัญญา แทงตลอดในเรื่องนั้นๆได้อย่างรวดเร็ว หรืออาจจะใจเร็วในการรีบเชื่อเร็วไปหน่อย
ทำให้ผมนึกถึง เทศนาธรรมของสมเด็จพระพุฒาจารย์โต เรื่อง พิจารณา มหาพิจารณา ซึ่งเป็นเรื่องที่เตือนใจผมมาตลอดว่า อย่ารีบร้อนเชื่ออะไร โดยที่ยังไม่ได้ พิจารณา ไตร่ตรองให้รอบด้าน เช่น ใช้ทั้งหลักกาลามสูตร และพยายามอ้างอิงกับพระไตรปิฏก เสียก่อน
ผมเชื่อว่าทุกท่านมีสติปัญญา โดยเฉพาะเหล่า พุทธภูมิ - พระโพธิสัตว์ ที่สร้างบารมีมาพอสมควรแล้วจะมีสติปัญญา ไม่ธรรมดาแน่นอน

 

อย่ารีบร้อนเชื่ออะไร บางครั้งกรรมตามติด ก็คิดผิดได้เหมือนกันนะ

 

อนุโมทนา สาธุ ๆ
ในบุญกุศลทุกอย่างด้วยครับ
นิพพานัง ปัจจโย โหตุ​

 

ผมก็ขอ อนุโมทนา ในบุญกุศลทุกอย่าง กับคุณ deelek ด้วยครับ
สาธุ

 

ขึ้นอยู่ว่า กรรมที่ตามติด มานั้นเป็นกรรมอะไร
หาก กรรมที่ตามติด มานั้น เป็นกรรมดี ก็คงจะดลจิต ดลใจให้มีสติพิจรณาโดยใช้คำสอนของพระพุทธเจ้า เช่นหลักกาลามสูตร และพยายามอ้างอิงกับพระไตรปิฏก ให้ดีก่อน
แต่หาก กรรมที่ตามติด มานั้น เป็นกรรมชั่ว ก็คงจะดลจิต ดลใจให้ขาดสติ หลงเชื่อ หลงงมงายไปโดยง่าย
หากมีข้อความใดที่ทำให้ ขุ่นข้องหมองใจ ก็ต้องขออภัย และขอ อโหสิกรรม มา ณ ที่นี้ด้วยครับ